با همت سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری یزد؛

"شب آئین های عزاداری یزد" برگزار شد

گزارش تشریحی دهمین شب فرهنگی یزد را با عنوان "شب آئین های عزاداری یزد" در لینک زیر بخوانید:


به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری یزد، عصر دوم آبان ماه دهمین نشست از سلسله نشست های شب های فرهنگی با همت سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری و مشارکت خانه صلح و اندیشه، انجمن اهل قلم استان، انجمن دوستداران کتاب و دانشگاه یزد با عنوان "شب آئین های عزاداری یزد" در حضور غلامعلی سفید رئیس و ونوس عامری عضو شورای شهر، جمال الدین عزیزی شهردار، عباس ملازینلی رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری و مادحین، شاعران عاشورایی، پژوهشگران، هنرمندان و جمعی از شهروندان یزدی در سالن هلال احمر برگزار شد.
در این مراسم حسن محدثی، سیدمحمود حسینی و ابوالفضل مرشدی از اساتید دانشگاه و پژوهشگران اجتماعی و دینی به تحلیل و بررسی کارشناسانه آئین های عزاداری یزد پرداختند.
جمال الدین عزیزی شهردار یزد در این مراسم با اشاره به اینکه یکی از شاخص های یزد آئین های عزاداری فاخر آن است، عنوان کرد: اینک در بررسی نگاه معنوی به شهر یزد در جهان به واسطه این آئین های عزاداری به عنوان حسینیه ایران خطاب می شویم. این مهم یک اتفاق نبوده است؛ واقعیتی است که در آئین های عزاداری یزد قابل مشاهده است. این اتفاق از دعوت شعرا از ماه ها قبل از محرم شروع شده و تا آخر ماه صفر ادامه می یابد و در طول سال نیز تداوم دارد. حفظ و گسترش این سنت ارزشمند دیرینه وظیفه ایست که امروز بر ما محول شده است.
در ادامه حسن محدثی استاد دانشگاه و جامعه شناس برجسته ایرانی با اشاره به عزاداری انتقادی در یزد، عنوان کرد: پدیده ای در فرهنگ دیرینه یزدی رخ داده است که بی نظیر و کم سابقه است. فرهنگی که توانسته آرزوی مرا چنین سوق دهد که این شکل از عزاداری، ملی و در کل کشور گسترش یابد.
وی در ادامه عزداری انتقادی را بازیافت میراث فرهنگی گذشتگان دانست و تصریح کرد: عزاداری به عنوان یک عنصر فرهنگی در طول تاریخ ابزار دست حاکمان بوده است و از آن ضمن سرگرم کردن مردمی که پیام حسین(ع) برای آن ها تعقل افرین نبوده، برای خود یک جلوه اجتماعی و مردمی می ساختند. بنابر تطهیر اسطوره ای که در اشکال عزاداری وجود داشت سبب میشد تا این استفاده شخصی از عزاداری همواره مورد انتقاد روشنفکران قرار گیرد.
محدثی افزود: به طور کلی با سه نوع رفتار در برخورد با اینگونه میراث مواجه هستیم. نخست آنکه همین نگاه سنتی و همیشگی را در پیش گیریم که از قرن ها پیش به ما رسیده است؛ رفتاری که تحول آفرین نبوده و باید با همان نگاه محافظت گرایانه تکرار کنیم. رویکرد دیگری نیز به نام امروزی سازی تقلیدی وجود دارد که تلاش می کند عناصر جدید را با اشکال مناسکی سنتی بیامیزد و ترکیب های ناهمسازی را با فرهنگ ما به صورت تقلیدی بسازد. شکل سوم این مواجهه، به نحوی است که با نقد بنیادی میراث فرهنگی سنتی روبرو می شود و مواجه شوندگان خواهان حذف این نوع عزاداری شدند. دقیقا مشابه اتفاقی است که در یزد افتاده و فوق العاده مهم است که الگوی مهمی برای مواجهه با میراث فرهنگی ما در کل کشور قرار گیرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: عزاداری انتقادی مواجهه جدیدی را به طور عملی معرفی می کند و الگویی است که مواجهه بازیافتی با میراث تاریخی ماست. چند دهه است در یزد میراث دینی و فرهنگی که قرن ها به ما رسیده غنی سازی شده و محتوای جدیدی بدان داده به نحوی که در محتوا نیز تغییرات بنیادی قابل مشاهده است. محتوایی که مال یک فرقه و گروه خاص نیست. محتوایی که تعالی بخش است و از کنشگری سخن می گوید. در عزاداری یزدی ما میبنیم که عزاداری یک امر بداهه نیست که افراد بر اساس خواست شخصی  لحظه ای بیایند و برنامه ای را اجرا کنند. گاهی صدها نفر هماهنگ می شوند و افراد زیادی در آن مشارکت و تمام مردم در یک برنامه هماهنگ هنرمندانه نقش افرینی می کنند. برنامه ای که پشت آن تفکر است و شاعر اندیشمندی دارد. موسیقی است که مدت قابل توجهی روی آن کار شده و وقتی عزاداری روی این تعداد قابل توجه افراد اجرا می شود و اینچنین یک کار هنرمندانه بزرگ ادامه پیدا می کند. در این اقدام هنرمندانه تا حد زیادی احساسات، علایق و دانش شخصی شاعر، مداح و عزادار مهار می شود. در این طرح اندیشمندانه و هنری است که اندیشه دینی آن می تواند هر انسان یا مخاطبی را مورد تاثیر قرار دهد و جذب کند.
محدثی با تاکید بر اینکه نهضت حسینی، نهضت انتقادی است، عنوان کرد: نهضت حسین(ع) نهضت تخلیه هیجانات و احساسات لحظه ای نیست. نهضت آزادی خواهی، آزادگی، شرافت، دفاع از حق و مبارزه با ظلم و فساد و ... است. این نهضت بدین شکل نیست که در آن افرادی صرفا گریه کنند و سینه بزنند و لحظاتی هیجانات خود را تخلیه کنند. در این عزاداری انتقادی یزدی عموما مداحی به معنای سابق مشاهده نمی شود. اگرهم مدحی هست مدح ارزش های بشری، آزادگی، ایستادگی در برابر ستم و دفاع از حق در برابر ظلم است.
سید محمود نجاتی حسینی از دیگر کارشناسان و اساتید دانشگاهی این شب فرهنگی بود که با اشاره به اهمیت آئین های مذهبی از منظر دین پژوهی فرهنگی، بیان داشت: یکی از مهمترین بحث ها و موضوعاتی که در انسان شناسی عزاداری ها داریم این مهم است که فلسفه عزداری ها چیست؟ با دینداری ما چه می کنند؟ و ما با این عزاداری ها چه می کنیم؟
وی در ادامه افزود: در ابتدا می توان گفت علت تعزیه و عزاداری زنده نگه داشتن رخداد های مذهبی و تاریخی است. از طرفی آئین های عزاداری منجر به همبستگی فرهنگی اجتماعی در جوامع می شود. بنابراین اگر آئین ها به درستی اجرا شوند تاثیر مثبتی بر هویت فرهنگی ما خواهند داشت درحالی که اگر کارکرد مناسبی نداشته باشند نه تنها منجر به تقویت دینداری نمی شود بلکه موجبات تحریف در دین را فراهم می آورد.
نجاتی حسینی با اشاره به چالش های امروز عزاداری در جامعه، اظهار داشت: رسانه ها یکی از چالش های جدی جوامع هستند که می توانند از رخدادها معنا زدایی یا آن ها را بازنمایی و تحریف کنند. این مهم بلایی است که امروز توسط نهاد های حکومتی بر سر بسیاری از عزاداری ها آمده است. در حقیقت این آیین ها به عنوان الگوهای مرکز گرایی می توانند تاثیرات کنشگری به سزایی در جامعه داشته باشند در حالی که به سمتی سوق داده شدند تا مطالبی را در استراتژی نهضت حسینی عرضه کنند که به مزاج حکومت ها خوش باشد. حال رسانه به ترویج این مهم کمک می کند. بنابر این باید مراقب بود که این آئین ها بیش از اندازه رسانه ای نشود.
این استاد دانشگاه بازاری شدن عزاداری ها را از دیگر چالش های این حوزه عنوان کرد و افزود: بخش عظیمی از آیین های عزاداری در ایام عاشورا به ویژه در دهه اول توسط بازاری ها حمایت می شود. عزاداری ها نباید بیش از اندازه بازاری شوند که نیات برگزار کنندگان روی عملکرد و اجرای این آئین های مذهبی تاثیر گذار باشد. یکی از آفات بازاری شدن عزاداری ها، سایه اندازی منطق پول بر عزاداری هاست. خوشبختانه عنصر مردمی بودن همچنان در عزاداری های یزد وجود دارد و این چالش چندان دامن گیر عزاداری های یزدی نشده است.
وی نفوذ و دخالت سیاست در کنترل کردن پروسه آیین های عزاداری را از دیگر چالش های جدی این حوزه عنوان و تشریح کرد: حماسه عاشورا بر چند مولفه بزرگ استوار است که می توان از این مولفه ها به مبارزه با ظلم و بی عدالتی و دفاع از حق و مظلوم توام با پیام های آزادی و آزادگی اشاره کرد. بنابراین در آئین های عزاداری حقیقی که در یزد شاهد نمونه شاخص و بارز آن هستیم، سعی می شود به این مولفه ها به طور عینی و مصداقی بپردازد. حال بعضی از سیاسیون که بزرگترین دشمن طرح این مولفه ها هستند با کنترل اشعار و این آئین ها سعی می کنند تا از گفتمان عاشورا و فلسفه وجودی آن فاصله بگیرند.
در آخر ابوالفضل مرشدی دیگر پژوهشگر و استاد دانشگاه این برنامه نیز با اشاره به رمز زایندگی سنت در یزد، بیان داشت: همه شواهد نشان دهنده آن است که سنت همچنان در یزد پویاست و نبض سنت در یزد می زند.
وی در ادامه افزود: علت پویایی سنت در یزد به دلیل یک محیط نهادی خاصی است که وجود دارد و فضایی ایجاد می کند که باعث می شود این سنت و تخیل جمعی و تاریخی حافظه مردم یزد تداوم پیدا کند و زاینده و حرکت بخش باشد. بر همین اساس تغییر سبک عزاداری ها در یزد نیز یکی از مهمترین تغییراتی است که یزدی ها توانسته اند با توجه به زایندگی سنت و حرکت بخشی تفکر خود در تاریخ مذهبی که در آن زندگی می کنند بیافرینند. تغییری که در دهه های گذشته توانسته این سبک از عزاداری را به مطلوب ترین شیوه ممکن مبدل کند و با پرداختن به رویداد تلخ عاشورا و تشریح فلسفه آن در جامعه طنین انداز شود.
شایان ذکر است دهمین شب فرهنگی یزد با اجرای آئینی ارکستر مسیحا با صدای بامداد فلاحتی به پایان رسید.